به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، داستان مرگ گاومیش‌ها که از تابستان پارسال شروع شده بود، هنوز برای دامداران شهرستان‌های هویزه، دشت آزادگان و حمیدیه در جنوب غرب خوزستان، تمام نشده و سرنوشت هورالعظیم، در ماه‌های آینده مبهم و تاریک است.
بوی لاشه گاومیش‌های مرده، همچنان در اطراف هورالعظیم به مشام می‌رسد. بعضی‌شان همین یکی دو ماه پیش به گل نشسته یا از بی‌آبی مرده‌اند. اسکلت‌های پنج گاومیش، که در بیرون شهر «رُفیِع» از توابع هویزه بجا مانده، حکایت از تابستان گرم و جانفرسایی دارد که بر هورنشینان گذشته است.
تالاب مرزی هورالعظیم با ۳۰۰ هزار هکتار وسعت، آخرین بازمانده تالاب‌های بین‌النهرین و از مهمترین پناهگاه‌های پرندگان مهاجر و گاومیش‌داری است که قربانی سدسازی و استخراج نفت شده.«رحیم سواری» از دامداران اهل رفیع می‌گوید: «در ۲ سال گذشته تلفات زیادی در گاومیش‌هایمان داشتیم. پارسال ۶ گاومیشم سقط جنین کردند و ۱۳ گاومیش را به دلیل بی‌آبی و خشک شدن هورالعظیم از دست دادم. امسال هم پنج گاومیش تلف شدند که آخرینشان مهرماه بود. با این وضعیت مجبور شدیم تعدادی از گاومیش‌ها را بفروشیم.»
«حجی رحیم» کپرهای طویله‌اش در کنار نهر «أبوالبوه» در هورالعظیم را از خردادماه ترک کرده و با حدود ۱۵۰ گاومیش به شهر رفیع کوچ کرده است. شهر تالابی کوچکی که شغل اصلی اهالیش گاومیش‌داری است و نیمی از ۲۰ هزار راس گاومیش هورالعظیم در روستاهای اطراف آن زندگی می‌کنند.
گفتند دام‌ها را بیمه کنید، مردم هم بیمه کردند اما کارشناسان بیمه در زمان بروز تلفات یا با تاخیر می‌آیند یا اصلا نمی‌آیند. یکی از دامداران مجبور شد دو شبانه‌روز در کنار لاشه گاومیشش در هور نگهبانی بدهد و منتظر کارشناس بیمه بماند، آن هم با خطراتی که از نظر امنیت جانی و حمله حیوانات وجود داشت
او می‌گوید: «زندگی اهالی هور به آب وابسته است و اگر آب نباشد معیشت ما از بین می‌رود؛ نه دامداری خواهیم داشت و نه کشاورزی و صیادی. حتی نی برای بوریابافی نداریم که درآمدی با آن کسب کنیم. با خشک شدن هورالعظیم اغلب گاومیش‌دارهای این منطقه که هر کدامشان صد تا دویست گاومیش دارند با دام‌هایشان به شهر کوچ کردند.
سه خانوار هم رفته‌اند کنار رودخانه کارون در مسیر خرمشهر ساکن شده‌اند.»این دامدار به مشکلات گاومیش‌داری بعد از خشکی هورالعظیم هم اشاره می‌کند: «قبلا هورالعظیم آب و علوفه دام‌ها را تامین می‌کرد و دو وعده غذای گاومیش‌ها را از نیزارها می‌دادیم اما با خشک شدن هور، علوفه‌ای هم نمانده.
از طرفی سهمیه خوراک دام‌مان قطع شده و تفاله نیشکر هم مثل قبل مجانی نیست. به‌خاطر همین مجبوریم ماهی شش، هفت میلیون علوفه و سبوس بخریم که اینها دامداری را خیلی سخت کرده است. پارسال برای تلفات گاومیش‌ها ۵۶ میلیون تومان خسارت دادند که بسیار کمتر از قیمت آنهاست. امسال هم با اینکه دام‌ها را بیمه کردیم، هنوز خسارتی پرداخت نکرده‌اند. جهاد کشاورزی چند تانکر و مه‌پاش برای خنک کردن گاومیش‌ها داده که مشکل ما را حل نکرده، چون گاومیش به‌خاطر طبیعتش باید در آب باشد. آیا ما دولتی نداریم که به داد مردم برسد؟ شکایتمان را به کدام مسئول ببریم؟»
سهم آب و سهم نفت
نهر «أبولبوه» حالا لجن‌زار سبزرنگ و متعفنی از فاضلاب و زهاب است. نهری که یکی از ۱۳ انشعاب کرخه به هورالعظیم است و تا چند ماه پیش یک هزار راس گاومیش در کنارش خانه داشتند. حالا گاومیش‌ها نه می‌توانند آبش را بخورند و نه در آن آبتنی کنند.در دو سال گذشته تلفات زیادی در گاومیش‌هایمان داشتیم. پارسال ۶ گاومیشم سقط جنین کردند و ۱۳ گاومیش را به دلیل بی‌آبی و خشک شدن هورالعظیم از دست دادم. امسال هم پنج گاومیش تلف شدند که آخرینشان مهر ماه بود. با این وضعیت مجبور شدیم تعدادی از گاومیش‌ها را بفروشیم
«مدین سواری» از کشاورزان اهل رفیع می‌گوید: «ابوالبوه قبلا جاری بود اما حالا آبی نمانده و بیشتر دامداران بعد از تلفات زیادی که دادند از اطرافش مهاجرت کرده و به شهر برگشته‌اند تا از آب لوله‌کشی شهری -که آن هم دائمی نیست- استفاده کنند. عده‌ای هم اطراف خرمشهر و نزدیک مزارع نیشکر کوچ کرده‌اند. آب ابوالبوه و چاله‌های هور، حالت اسیدی و مسموم پیدا کرده. گاومیش‌ها از فرط تشنگی از این آب‌های آلوده می‌خورند و در جا می‌میرند که موارد متعددی از تلفات به همین دلیل بوده است.»
او تاکید می‌کند: «مردم منطقه از گذشته‌های دور کارشان گاومیش‌داری، کشاورزی، صیادی و حصیربافی است. آب که بود، همه سرمان به زندگی‌مان گرم بود. با خشک شدن کرخه و هورالعظیم، همه اینها را از دست دادیم. روستاهای زیادی متروکه شده‌اند. حالا کشاورزان هم مانده‌اند چه کنند. دو سال است کشاورزی هم نداریم. خیلی‌ها زمین‌هایشان را شخم زدند و بذرپاشی کردند به امید آب، ولی آبی نیست.
چند روز پیش گفتند آبی از سد کرخه رهاسازی شده اما همان هم در بالادست برداشت شد و سهمی به ما نرسید. شرکت‌های نفتی منطقه هم هیچ مشکلی از مردم حل نکردند و حتی جوانان تحصیل‌کرده شهر را هم استخدام نمی‌کنند. هویزه و سوسنگرد سهمیه کمی در استخدام‌ها داشتند اما به رفیع که نزدیک‌ترین شهر به میادین نفتی است، هیچ سهمیه‌ای نرسید.»
«مه‌پاش» بجای «هور»
تابستان پارسال، اعتراضات آبی خوزستان که با خشک شدن هورالعظیم و مرگ گاومیش‌ها آغاز شده بود، چندین شهر را فراگرفت. با ادامه خشکسالی به ویژه در جنوب رودخانه کرخه (حمیدیه، دشت آزادگان و هویزه)، مسئولان، ممنوعیت کشت تابستانه، بیمه دام‌ها و توزیع «مه‌پاش» را به عنوان راهکار اعلام کردند.
آنطور که عبدالامیر نیرومند، معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی خوزستان گزارش داده است: «در حوضه کرخه ۴۱۱ سیستم مه‌پاش به گاومیش‌داران اختصاص یافته که ۱۰۸ دستگاه از آنها مربوط به شهرستان هویزه است.» او تعداد گاومیش‌های بیمه‌شده در حوضه کرخه را ۳۸ هزار و ۱۶۱ راس عنوان می‌کند که هفت هزار و ۲۰۹ راس مربوط به شهرستان هویزه است.
نیرومند می‌گوید: «در تابستان امسال و همزمان با بحران کم‌آبی در حوضه کرخه، ۷۵ راس گاومیش به دلایل مختلف اعم از مشکل کم‌آبی، سوءتغذیه، بیماری‌های دامی و… تلف شده‌اند. همچنین از ابتدای تابستان تا ۶ مهرماه امسال خسارت ۴۶ راس گاومیش پرداخت شده و برای ۲۹ راس نیز پرونده تشکیل شده است. از این تعداد ۲۴ راس مربوط به شهرستان هویزه بوده و برای ۱۳ راس نیز پرونده تشکیل شده است.»
بن‌بست مدیران خشکسالی
محمد سواری، عضو شورای شهر رفیع اما می‌گوید: «پارسال بیش از ۴۰۰ پرونده برای تلفات گاومیش در رفیع تشکیل شد که بسیاری از آنها رد شد. امور دام جهاد کشاورزی تعداد تلفات را بیش از ۱۰۰ راس اعلام کرد که در نهایت با پافشاری و پیگیری‌هایی که داشتیم برای ۸۳ راس جبران خسارت تعلق گرفت. گفته می‌شود تلفات امسال حدود ۴۰ تا ۵۰ راس بوده که آمار دقیقی از آنها نداریم. خیلی از مردم به پرداخت خسارت اعتراض دارند. چند نفری هم از شورای شهر به‌عنوان یکی از امضاکنندگان شکایت کردند، در حالیکه ما فقط تایید دامداران محلی را به عهده داشتیم و امکاناتی برای تایید تلفات نداشتیم.»
او نصب سیستم‌های مه‌پاش را راهکار خوبی برای عبور از خشکسالی نمی‌داند و می‌گوید: «تعداد مه‌پاش‌ها کم و محدود بود و به خیلی‌ها نرسید. در حالی که گاومیش‌ها آب زیاد می‌خواهند، به‌خصوص در گرمای تابستان. از طرفی علوفه هم بسیار گران شده و با قیمت آزاد خریداری می‌کنند چون هم نیزارهای تالاب خشک شده و هم دو سال کشاورزی نداشتیم و کاهی برای استفاده دام‌ها نمانده است.»
سواری به مشکلات بیمه دام‌ها هم اشاره می‌کند: «گفتند دام‌ها را بیمه کنید، مردم هم بیمه کردند اما کارشناسان بیمه در زمان بروز تلفات یا با تاخیر می‌آیند یا اصلا نمی‌آیند. این مسئله را چندین بار گزارش و پیگیری کردیم اما هنوز حل نشده و باعث شده که خسارت‌های دامداران تایید نشود. یکی از دامداران مجبور شد دو شبانه‌روز در کنار لاشه گاومیشش در هور نگهبانی بدهد و منتظر کارشناس بیمه بماند، آن هم با خطراتی که از نظر امنیت جانی و حمله حیوانات وجود داشت.»
این عضو شورای شهر تصریح می‌کند: «گاومیش‌دارها که قبلا دام‌هایشان را در هور و روستاها نگهداری می‌کردند به دلیل خشکی هور، ناچار به شهر رفیع برگشتند که از نظر جمع‌آوری فضولات برای شهرداری و آبفا مشکل‌ساز شده و بعضی از اهالی که دام ندارند هم به‌خاطر سلامت عمومی شاکی شده‌اند. مشکلات دام‌ها را آنقدر گفتیم و حل نشد که دیگر برای همه تکراری است و حالا مسئله کشاورزی منطقه هم به چالش بزرگی تبدیل شده.
چون آبی که اخیرا از سد کرخه رهاسازی کردند به خوبی توزیع نمی‌شود و هیچ سهمی به رفیع که در انتهایی‌ترین قسمت رودخانه است نمی‌رسد. این در حالیست که مسئولان به اهالی اعلام کردند محدودیتی برای کشت پاییزه وجود ندارد و مردم هم زمین‌هایشان را آماده‌سازی و بذرپاشی کرده‌اند اما تا حالا آبی نیامده است.»
گام به گام تا بحران
خشک شدن بخش‌های وسیعی از هورالعظیم، آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای را از ابتدای تابستان امسال، به دنبال داشت، به‌طوری که دود غلیظ ناشی از آن در برخی روزها تا شش شهرستان در خوزستان را فرا می‌گرفت.معاون محیط زیست طبیعی حفاظت محیط زیست استان خوزستان سطح آب‌دار هورالعظیم را کمتر از ۴۰ درصد عنوان می‌کند که بعضی قسمت‌ها فقط مرطوب است.
سیدعادل مولا می‌گوید: «حقابه هورالعظیم در سال آبی گذشته تامین نشده و با توجه به شرایط فعلی که آبی وارد تالاب نمی‌شود و آغاز کشت پاییزه، نگرانی از بحرانی‌تر شدن وضعیت این تالاب وجود دارد.»او شرایط زیستگاهی هورالعظیم را نامطلوب توصیف می‌کند: «هیچ برنامه‌ای برای تامین حقابه هورالعظیم در ماه‌های آینده اعلام نشده، در حالی که زندگی زیستمندان و مهاجرت پرندگان به وجود آب بستگی دارد. در همین راستا پیگیری‌هایی انجام و گزارشات به مراجع بالا ارائه شده اما هنوز به نتیجه نرسیده و سازمان‌های متولی کنترلی روی برداشت‌های بالادست ندارند.»
تشنگی سهم هور
آبدهی حوضه آبریز کرخه ۶۷ درصد کاهش داشته و ذخیره سد کرخه نیز در ۶۷۰- میلیون مترمکعب از ارتفاع حداقلی (تراز نیروگاه) است. البته اطلاعی از وضعیت ذخیره آب در سد سیمره در بالادست کرخه موجود نیست. وزارت نیرو در دو سال گذشته به بهانه خشکسالی و خالی بودن سدها از مسئولیت حقابه هورالعظیم شانه خالی کرده است. آیا هورالعظیم همچنان تشنه می‌ماند؟
نظر شما